Yazılarımız

5510 sayılı kanun önemli notlar (Yür.Tar.1 Ekim 2008 )

Sözlü ve Yazılı basınımızdan da duyurulduğu üzere 1 Ekim 2008 tarihi milat olmak kaydı ile Sosyal Güvenlik Sistemimizde birtakım değişiklikler olmuştur.Aşağıda sizleri ilgilendirebilecek değişiklikleri sade bir lisan ile anlatmaya çalışacağım;

ASKERLİK BORÇLANMASI

1-) Eski Sosyal Sigortalar Kanunumuzda da mevcut olan askerlik borçlanması hakkı aynı şekliyle devam etmektedir.Ancak ödenecek prim ve ödeme süresinde değişiklik yapılmıştır.

ESKİ KANUN YENİ KANUN

1-Matrah üzerinden % 20 oranında 1-Matrah üzerinden % 32 prim kesilir.

Prim kesilir.

2-Kesilen prim 6 ay içinde istenildiği 2- Kesinleşen prim 1 ay içinde

Zaman ödenebilir. Ödenmelidir.

Dolayısı ile askerlik borçlanmasına ilişkin prim % 12 oranında artmış ve de kesinleşen prime ait ödeme 6 aydan 1 aya çekilmiştir.Askerlik borçlanmasının en büyük özelliği eğer sigortalılık tarihiniz askerlik hizmetinizden sonra başlamışsa ve siz askerlik borçlanması hakkından yararlanırsanız sigortalılığınız askerden önce başlamış sayılacak ve bu da emeklilik yaşınızı etkileyecektir.

DOĞUM BORÇLANMASI

2-)Yeni kanun ile anne olan sigortalı bayanlara birtakım haklar getirilmiştir.

a) Bilindiği gibi hamile bayan sigortalıların doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olarak toplamda 16 hafta istirahat süreleri bulunmaktadır.Ve istedikleri takdirde doğumdan sonraki sekiz haftanın bitiminden itibaren işverenin inisiyatifi olmaksızın 6 ay süre ile ücretsiz izin kullanabilme hakkı vardır.Çoklu gebelikte(ikiz,üçüz vs..) sonraki sekiz haftaya 2 hafta eklenir.

Yeni kanun ile yukarıda belirttiğim şekilde doğum istirahat i ile birlikte 6 ay ücretsiz izin kullanan bayanlara isterlerse 8+8 hafta + 6 ay süre ile doğum borçlanması hakkı getirilmiştir.Bu da askerlik borçlanması gibi matrah üzerinden % 32 prime tabi olup kesinleştikten sonra 1 ay içinde ödenmelidir.

b) İkinci bir imkan ise doğum yapan bayanların doğum tarihinden sonraki 2 seneye kadar çalışmadığı süreleri borçlanabilme hakkıdır.Bundan yararlanabilme şart ve esasları ise;

i) Bayanın doğumdan önce sigortaya kayıtlı olması

ii) Doğan çocuğun yaşıyor olması

iii) Bu imkandan en fazla 2 seneye kadar yararlanabileceği

iv) En fazla 2 çocuk için yani 1440 gün yararlanabilecek olması dır.

Ancak bayanların doğum borçlanması ile erkeklerin askerlik borçlanması arasındaki en can alıcı fark askerlik borçlanması yapan erkeğin sigortalılık başlangıç tarihinin öne çekilebilmesi fakat doğum borçlanması yapan bayanın sigortalılık başlangıç tarihinin

Öne çekilmemesidir.

********imkanların birinden yararlanan bayanın diğerinden yararlanma hakkı yoktur.***********

SAĞLIK HİZMETLERİNDEN YARARLANMA :

3-) Daha önce Sağlık hizmetlerinden anne veya babasının sigortasından yararlanabilen kişiler içinde birtakım düzenlemeler yapılmıştır.

a) 18 yaşının altında olan her Türk vatandaşı sağlık hizmetlerinden ücretsiz yararlanabilecektir.

b) Eski kanunda kız çocukları yaş sınırı olmaksızın (evlenmemiş ve sosyal güvenlik ağında herhangi bir gruba bağlı değil ise) anne veya babasının sigortasından yararlanabiliyor hatta anne veya babasondan aylık dahi alabiliyor idi.Yeni uygulamada 18 yaş sınırında cinsiyet gözetilmiyor yani kız çocukları veya erkek çocukları 18 yaşını doldurmuş ise Sosyal Güvenlik Kurumuna kendi isimlerine prim yatırdıkları takdirde sağlık hizmetlerinden yararlanabilecekler.Tabi ki istisnai bir takım durumlar mevcut, lisede okuyan 20 , üniversite okuyan çocuk ise 25 yaşına kadar anne ve babanın sigortasından yararlanabiliyor ayrıca 18 yaşını doldurup aile içinde kişi başına düşen gelirin asgari ücretin 1/3 den az olması durumunda (belgelemek kaydı ile) aciz haldeki kişiler de sağlık hizmetlerinden ücretsiz faydalabiliyorlar.

HİSSEDARLARIN SİGORTALILIĞI

Eski uygulamada şirket ortakları, sigortalılıklarına boşluk vermemeleri şartı ile hisselerinin bulunduğu şirketlerde sigortalı olarak çalışabiliyorlardı

Yeni yasada bu uygulama kaldırılmıştır.Ancak hissedar oldukları şirketlerde sigortalı olan işverenler sigortalılık primlerinin 4a ( ssk ) lı sıfatıyla kesilmesinin devamını istediklerine dair dilekçeyi 31 Mart 2009 tarihine kadar kuruma bildirmeleri şartı ile ssk lı olma haklarını yitirmeyecekleri gibi bir imkan sağlanmıştır.

Kısacası , Yeni kurulan şirket kurucu ortakları veya herhangi bir sigorta koluna tabi olmaksızın kurulmuş bir şirkete sonradan hissedar olan kişiler bundan sonra 4b li yani bağ-kur lu sayılacak.Ancak eskiden, (yeni kanundan önce) hissesinin bulunduğu şirkette sigortalı olan işverenler 6 ay içinde durumu kuruma bildirmeleri halinde sigortalılıklarına 4a (ssk ) lı olarak devam edebileceklerdir.

BAĞKUR PRİMLERİNDE DÜZENLEME 506 sayılı Sosyal sigortalar kanununda bağkur sigortalıları basamak sistemine tabi idi.Basamak belirleme de ilk 12 basamağa kadar yükseltmeler her sene bir basamak olarak kurumca yapılıyor, 12. basamaktan sonra kişi 2 senede bir isterse basamağını kendi yükseltiyordu. Yeni yasa bağkur sigortalılığında basamak uygulamasını kaldırmıştır. Yeni sistemde durum aslında çok sade hale getirilmiş olup bunu size en sade lisan ile anlatmaya çalışacağım, 1) Bağkur prim ödeme matrahı , i) Asgari ücretin altında veya asgari ücretin altıbuçuk katından fazla olmamak şartı ile sigortalı tarafından iradi olarak belirlenebilir, ii) Kişi ortak olduğu şirkette çalıştırdığı sigortalıların en yüksek maaş alanın brüt rakamından daha az matrah belirleyemez. (1.7.2008-31.12.2008 ssk Taban – tavan ) 638.70 - 4.151,55 Örnek 1: Ali işletmesi maaş bordrosu Personel ismi ssk matrahı Ahmet 1.000.-YTL Mehmet 800.-YTL
Ali 600.-YTL Veli 1.500.-YTL Yukarıda ki şablona göre sizin bağkur matrahınız 1500.- YTL den az olamaz zira şirketinizde çalışıp en yüksen maaş alan veli den daha az matrah beyanında bulunamazsınız Örnek 2: Personel ismi ssk matrahı Ahmet 1.000.-YTL Mehmet 800.-YTL Ali 600.-YTL Veli 5.000.-YTL Bu örnek te ise çalışanınız veli nin 5000.-YTL almasına rağmen sizin matrahınız ssk tavan rakamı olan 4.151.55 ytl yi geçemez. Matrah üzerinden hesaplanacak primler ise % 20 Maüllük, yaşlılık ve emeklilik primi % 12,5 Genel Sağlık Sigortası primi % 1 – 6,5 arası Kısa Vadeli Sigorta Kolları primidir. % 20 ve % 12,5 oranında ki primler her bağkur sigortalısı için kesilecek sabit primlerdir %1 – 6,5 arasında ki prim ise sigortalının hissedar olduğu şirket/şirketler deki kısa vadeli sigorta kolları primi ile doğru orantılıdır. Yani sizlere ofisimizce fakslanan sigorta prim tahakkuklarınızdaki kısa vadeli sigorta kolları karşısındaki prim oranını % 32,5 a ekleyerek belirlediğiniz matrah üzerinden ne kadar bağkur primi ödemeniz gerektiğini kolayca hesaplayabilirsiniz. (Hesaplamada zorluk çekiliyor ise yanlışlığa mahal vermemek için lütfen büromuzu arayarak hesaplattırınız)

VİZİTE KAĞIDI VE SAĞLIK KARNESİ Personeliniz ve muhasebe departmanınız ile birlikte bilmenizde fayda gördüğüm diğer bir konu ise çalışanlarınızın sigortalılık veya çalışmadığı durumlarda hangi şekil ve şartlar da sağlık hizmetlerinden faydalanabilecekleridir. Eski yasa da sigortalı çalışanlarınızın kendisi için 1 gün , eş çocuk ve bakmakla yükümlü oldukları kişiler için ,1 sene içerisinde 90 gün ödenmesi bahsi geçen kişilerin sağlık hizmetlerinden yararlanması için yetiyor idi.Yani 1 sigortalı üzerinden bakıma muhtaç anne babası , eşi , 18 yaşını doldurmamış (lise de ise 20 üniversite de ise 25 yaşına kadar) erkek ve evlenmemiş , sigortalılığı olmayan (yaş sınırı olmaksızın) kız çocukları yararlanabiliyor ve zaten darboğazda olan sosyal sigortalar kurumunun ayağı biraz daha çukura batıyordu. Yeni yasa ile çalışan kişinin isteğe bağlı sigortalı eşinin ve (Eğer okuyor ise lise için 20, üniversite için 25 yaş sınırı aynen geçerli olmakla beraber ) Okumayan 18 yaşını aşmış (kız –erkek fark etmiyor) çocuğunun sağlık hizmetlerinden yararlanabilmesi için, Kuruma kendisinin müracaat ederek % 12 oranında Genel Sağlık Sigorta prim ödemesi gerekiyor.(isteğe bağlı sigortalı eşinin genel sağlık sigorta primi zaten ödeneceğinden ayrıca bir ödeme yapmaya gerek kalmamaktadır.)

Konuya dair diğer bir uzantı ise kişinin çalışmadığı zamanlarda sağlık hizmetlerinden yararlanabilme süresi olan 6 ayın yürürlükten kaldırılmasıdır.

Eski yasa da işten ayrılan sigortalı eğer son bir senede 90 günü doldurmuş ise ayrıldığı tarihten itibaren son çalıştığı işyerinden 6 aylık vizite kağıdı isimli belge ile 6 ay süresinde sağlık hizmetlerinden faydalanabiliyor idi.

*Yürürlükteki yasa da işten ayrılan kişi Son bir yılda 30 günden az prim ödemiş ise işten ayrıldıktan sonra 10 GÜN Son bir yılda 90 gün veya daha fazla prim ödemiş ise işten ayrıldıktan sonra 90 GÜN Sağlık hizmetlerinden yararlanabilecektir.

ÖNEMLİ N O T : Yeni yasaya göre , prim ödeme sistemi oransal olarak aynı kalsa da katagorisel anlamda değiştirilmiştir.Değişikliklerden bir tanesi GENEL SAĞLIK SİGORTASI PRİMİ altında belli bir oranda prim yatırlması zorunluluğudur.Ve de en önemlisi hiçbir şahısın yukarıda belirtilen priminin 30 günden az yatırılmış olmamasıdır. Böylelikle işsel veya kişisel nedenlerle 1 ayda 30 günden az çalışan işçilerinizin eksik çalıştıkları gün kadar kuruma Genel Sağlık Sigortası primlerini bizati olarak yatırmaları gerekmektedir. Aksi halde hüküm buyrulduğu üzere genel sağlık sigortaları 30 günden az yatırıldığı için sağlık hizmetlerinden YARARLANAMAYACAKLARDIR. Yukarıda ,bazı konular hakkında eski yasa ve yeni yasa arasın da ki farkları belirtip, iş hayatınızda sizlere faydalı olabilecek bilgileri sunmaya çalıştım. Anlaşılmayan konularda yanlışlığa mahal vermemek için detaylı bilgi almak üzere lütfen büromuzu arayınız. Hayatımıza dair her değişikliğin faydalı bir yenilik olmasını diler , işleriniz ve yaşantınızda her şeyin yolunda gitmesini temenni ederim Saygılarımla

Savaş KONCA

SMMM

Yazarın Diğer Makalelerine Ulaşmak İçin Tıklayınız